Τα θέλω μας είναι η ζωή μας. Αν και την απληστία πολύ καταδίκασαν, στις παρακάτω γραμμές παρουσιάζεται ως ένα μέρος της ανθρώπινης φύσης με ευγερτικές συνέπειες στη διαχρονική μας εξέλιξη. Ίσως αυτός να ήταν και ο λόγος της έξωσης απο το κήπο της Εδέμ.
Πάντα θέλουμε περισσότερα αγαθά από αυτά πού έχουμε. Έτσι ήμαστε φτιαγμένοι εμείς οι άνθρωποι, δηλαδη να προτιμάμε το περισσότερο από το λιγότερο. Θέλουμε να έχουμε ποιό πολύ από το κάθε αγαθό πού έχουμε και θέλουμε όλα τα αγαθά. Όσο δε ποιό πολύ έχουμε από τό αγαθό, τόσο λιγότερο το εκτιμάμε. Καταδικασμένοι λοιπόν να ζούμε με την επιθυμία να έχουμε όλο καί ποιό πολλά αγαθά, αλλά ποτέ όμως να έχουμε αρκετά.
Ήμαστε στην κατάσταση της γάτας πού προσπαθεί να ακουμπήσει την ουρά της με το κεφάλη της, χωρίς ποτέ να το κατορθώνει.
Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας μας, ξέρουμε ότι πολύ λίγοι ήταν αυτοί πού είχαν στη κατοχή τους πάνω από δύο με τρία πράγματα. Ήταν μία διαχρονική εποχή ανέχειας. Σήμερα έχουμε πολύ περισσότερα από όσα χρειαζόμαστε, αλλά πολύ λιγότερα από όσα θέλουμε. Ο υλισμός μας όμως, όλως παραδόξως, φαίνεται να είναι το μονοπάτι πού μας οδηγεί πάντα πρός το καλύτερο αύριο. Τα αγαθά που αγοράζουμε μας παρέχουν μικρότερη ικανοποιηση , από την διαδικασία της απόκτησής των, την ελευθερία της επιλογής και τη λησμονιά τού τι έχουμε για να συνεχίσουμε να αγοράζουμε. Μάς ενδιαφέρουν τα αγαθά που μάς προσφέρουν την άνεση με το μοντερνισμό, ποιότητες πού μεταβάλονται ταχύτατα, έτσι ώστε η επιθυμία απόκτησής τους να μη σταματάει ποτέ.
“Πρόοδος είναι το ποιό σπουδαίο μας προϊόν”, έλεγε ο Ρόναλντ Ρήγκαν όταν εργαζόταν ως εκπρόσωπος της General Electric.
Πρίν από διακόσια χρόνια οι άνθρωποι πίστευαν, ότι με το να αγοράζεις αγαθά μειώνεις το πλούτο της χώρας. Ο Άνταμ Σμιθ είναι ο πρώτος που παρατήρησε ότι μία από τις πηγές δημιουργίας πλούτου είναι η κατανάλωσης. Σήμερα όταν μπαίνω με το καρότσι στο σούπερ μάρκετ για να το γεμίσω με αγαθά που θέλω να έχω, δεν παύω να θαυμάζω τη δύναμη του εμπορικού κέρδους, πού φέρνει τα αγαθά στα ράφια από όλα τα σημεία του πλανήτη. Πολλοί επικριτές υποστηρίζουν ότι η επιθυμία μας γιά εισαγόμενα φθηνότερα αγαθά, είναι υπεύθυνη γιά την εκμετάλλευση του φτηνού εργατικού δυναμικού των χωρών πού τα παράγουν. Όχι όμως, γιατί εδώ δημιουργούνται καινούργιες ευκαιρίες για τούς εργάτες, πού δεν υπήρχαν πρίν.
Αν τώρα θεωρεί κάποιος ότι οι μισθοί είναι χαμηλοί, δεν είναι σοβαρός αναλυτής γιατί αγνοεί τη πραγματικότητα. Και η πραγματικότητα είναι ότι πόσο θα πάρεις εξαρτάται από τον αριθμό εργατών πού ψάχνουν για εργασία και από το αριθμό εταιριών πού ψάχνουν για εργάτες.
Αντιλήψεις ότι το κέρδος είναι υπερβολικό, οι μισθοί είναι χαμηλοί, το εισόδημα είναι χαμηλό, πού ακούγονται στα μέσα ενημέρωσης είναι ανούσιες για δύο λόγους. Πρώτον δεν παρουσιάζουν τους λόγους που δημιουργούν τις διαφορές και δεύτερον δικαιολογούν κρατικές παρεμβάσεις πού οδηγούν στο περιορισμό της ελευθερίας του ατόμου και των αρχών της δημοκρατίας.
Σήμερα ποιό πολλοί άνθρωποι αγοράζουν ποιό πολλά αγαθά από οποιαδήποτε άλλη εποχή στό παρελθόν.
Και είναι η πρώτη φορά που η πληθώρα των αγαθών μας αφήνει αδιάφορους. Πολλοί ερμηνεύουν την αδιαφορία της καταναλωτικής κοινωνίας ως έλλειψη της σύνδεσης τού συναισθήματος του καταναλωτή με τα αγαθά που αγοράζει. Με ψυχολογικούς όρους υποστηρίζουν ότι ο καταναλωτής είναι παγιδευμένος σε ένα κύκλο με λανθασμένη ελπίδα που οδηγεί αναπόφευκτα στην απογοήτευση. Λέγεται ότι δουλεύουμε για να καταναλώνουμε και καταναλώνουμε γιά να αποζημιώσουμε κάπως την κενότητα τής ζωής μας. Ναι, αλλά αγοράζουμε τα αγαθά χωρίς ίχνος εξαναγκασμού και το κάνουμε εξ ίδιας θελήσεως.
Είναι λοιπόν λογικό να σού λέει κάποιος να μη κάνεις κάτι πού θέλεις να κάνεις χωρίς να παραβιάζεις το νομικό κεκτημένο ; Περαιτέρω μπορεί το σούπερ μάρκετ να μην είναι η ευγενέστερη έκφραση, η το ύψιστο κατόρθωμα της δημοκρατίας, αλλά προσφέρει την αρένα να εξασκήσουμε το δικαίωμα της ελευθερίας μας κάτι πού έτρεμαν τύραννοι και αυτοκράτορες.
Πάμε λοιπόν στο σούπερ μάρκετ γιά να αποκτήσουμε πράγματα με τη δική μας δύναμη. Είναι ένα μέρος που τα άτομα πραγματικά έχουν την ευκαιρία να διαλέξουν. Τα θέλω μας είναι η δύναμης πού μας παρακινεί στη πρόοδο και την εξερεύνηση του διαστήματος για νέους τόπους πού εγγυώνται την μελλοντική διαχρονική ύπαρξη του είδους μας. Επειδή η ανάγκη και το θέλω είναι δύο διαφορετικές έννοιες ας κάνουμε μια ευχή. Μακροζωία στο Θεό του θέλω και θάνατος στο Θεό της ανάγκης.
Παναγιώτης Μπούρης. Καθηγητής Οικονομολόγος
