Του Γιαννη Μανιάτη
Κλιματική κρίση, εύθραυστο γεωπολιτικό περιβάλλον, πόλεμοι σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, ενεργειακή ανασφάλεια, επισιτιστική κρίση και λειψυδρία, ευρωπαϊκή ανυπαρξία αμυντικού σχεδιασμού, επερχόμενες αμερικανικές εκλογές, είναι μερικές από τις σημερινές συνθήκες που ανατρέπουν όλα όσα ξέραμε από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα.
Η Ε.Ε. πρέπει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες θα είναι ασφαλείς σε μια περίοδο συνεχών κρίσεων. Ένα νέο σχέδιο για βιώσιμη ευημερία και ανταγωνιστικότητα, το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο καταπολέμησης της φτώχειας, η δίκαιη φορολόγηση των υπερ-πλουσίων, η ελάχιστη φορολογία κερδών σε επίπεδο Ε.Ε., ο χειρισμός του μεταναστευτικού, η προστασία των συστημάτων υγείας και των δικαιωμάτων των γυναικών, αποτελούν μεγάλα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η Ένωση.
Η αναγκαιότητα αυτή εκφράστηκε με σαφήνεια στις προτεραιότητες που αναδείξαμε ως Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες (S&D) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι προτεραιότητες αυτές, στη διαμόρφωση των οποίων είχα την τιμή να συμβάλω ως Αντιπρόεδρος του Κόμματος, αποτέλεσαν και τη βάση διαπραγμάτευσης με την επανεκλεγείσα Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, με αποτέλεσμα ένα σημαντικό μέρος τους να περιλαμβάνεται στις προγραμματικές δεσμεύσεις της Προέδρου για την επόμενη πενταετία.
Συγκεκριμένα:
Πρώτη προτεραιότητα είναι η αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης. Το 2023 αποδείχθηκε η πιο ζεστή χρονιά από τότε που ξεκίνησαν οι μετρήσεις, με τη μέση αύξηση της θερμοκρασίας στους 1,45 βαθμούς Κελσίου, πολύ κοντά στο όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου έως το τέλος του αιώνα, που θέσπισε η Συμφωνία των Παρισίων το 2015. Σε συνέχεια της Πράσινης Συμφωνίας και του στόχου για μια οικονομία μηδενικών ρύπων μέχρι το 2050, ως Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες προτείνουμε τη θεσμοθέτηση ενός ενδιάμεσου στόχου για το 2040 για τη μείωση των εκπομπών κατά 90%. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζουμε ότι η πορεία μέχρι το 2050 θα γίνει με έναν ομαλό τρόπο, χωρίς να υποθηκεύουμε το οικονομικό μέλλον της Ένωσης.
Δυστυχώς, το πρώτο μισό του 2024 δείχνει να είναι ακόμα χειρότερο. Η λειψυδρία στα νησιά του Αιγαίου, την Κρήτη, τη Θεσσαλία, την Κεφαλονιά και πολλές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, οδηγεί σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις κινδυνεύουν με ολοκληρωτική καταστροφή, ενώ και ο τουρισμός αντιμετωπίζει τις σημαντικές προβληματικές καταστάσεις. Η διαμόρφωση ευρωπαϊκών πλαισίων προστασίας της βιοποικιλότητας, σωστής χρήσης του νερού και της γης, με παράλληλη μείωση των εκπομπών αερίων και θωράκιση των δημόσιων υποδομών από πλημμύρες, ξηρασίες και άλλες φυσικές καταστροφές, αποτελούν πια την κορυφαία ευρωπαϊκή προτεραιότητα.
Δεύτερη προτεραιότητα αποτελεί ο εκσυγχρονισμός της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας της Ευρώπης, με πρωτογενή τομέα ανθεκτικό στις συνέπειες της Κλιματικής Κρίσης και με προώθηση της μετάβασης σε μια φιλική και βιώσιμη γεωργία με κίνητρα στους αγρότες, και όχι με τιμωρητικές πρακτικές σε βάρος τους. Άλλωστε, ο πρωτογενής τομέας είναι αυτός που δίνει ζωή στην περιφέρεια της Ευρώπης και η βιωσιμότητά του είναι προϋπόθεση για μια ακμάζουσα Περιφέρεια. Τα Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) παρέχουν σημαντικές υπεραξίες, ενώ το σύνολο του πρωτογενούς τομέα πρέπει πλέον να εφαρμόζει τις αρχές της Ευφυούς – Ψηφιακής Γεωργίας (Smart-Digital Agriculture), για μείωση έως και 80% της κατανάλωσης νερού και μείωση έως και 60% της κατανάλωσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. Με ενδιαφέρον κατέγραψα στις προγραμματικές δηλώσεις της Προέδρου von der Leyen, την ειδική αναφορά στη νησιωτικότητα και την ανάγκη λήψης ειδικών μέτρων για την προστασία των ιδιαίτερων ευαίσθητων χαρακτηριστικών τους, ένα ζήτημα που κι εμείς, ως ΠΑΣΟΚ, είχαμε θέσει στη διάρκεια της προεκλογικής μας εκστρατείας.
Τρίτη προτεραιότητα είναι η ενίσχυση της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας. Ενώ μέχρι τώρα επικρατούσε η άποψη ότι για τη συλλογική ασφάλεια της Ευρώπης υπεύθυνο είναι το ΝΑΤΟ, μια ενδεχομένη νίκη Τραμπ μπορεί να ανατρέψει αυτό το δεδομένο. Η συγκλονιστική μεταφορά ήπιας ισχύος από τη Δύση στην Ανατολή (κυρίως σε Κίνα, Ινδία, ΝΑ Ασία), ωθούν τις ΗΠΑ σε σταδιακή αποστασιοποίηση από την Ευρώπη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε σοβαρές αδυναμίες στο αμυντικό πλαίσιο της Ένωσης που πρέπει άμεσα να αντιμετωπιστούν. Στόχος μας πρέπει να είναι μια Ευρώπη που μπορεί να αντιμετωπίσει κάθε απειλή και να προστατεύσει όλους τους Ευρωπαίους πολίτες, από τη Φινλανδία και την Εσθονία, μέχρι την Ελλάδα και την Κύπρο, από αναθεωρητικούς γείτονες, όπως η Ρωσία και η Τουρκία.
Ως υπεύθυνος Αντιπρόεδρος του S&D για θέματα άμυνας και ασφάλειας, τόνισα στη σχετική διάσκεψη του Κοινοβουλίου, ότι απαιτούνται κοινά χρηματοδοτικά εργαλεία για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας, ώστε να διασφαλίζεται τόσο η συμμετοχή των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, όσο και οι συμπαραγωγές μεταξύ όλων των Κρατών Μελών, ώστε να μην υπάρχουν χώρες παραγωγοί και χώρες καταναλωτές. Η συνεργασία μου με την Ύπατη Εκπρόσωπο Κάγια Κάλας και το νέο Επίτροπο Άμυνας, στη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης κι ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, θα είναι συνεχής, αρχής γενομένης από την ευρωπαϊκή αεροπορική ασπίδα και την Κυβερνοάμυνα.
Επίσης, σημείωσα την ανάγκη να επεκτείνουμε τις κοινές παραγγελίες, που θα επιτρέψουν τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας, μείωση του εξοπλιστικού κόστους και επίλυση προβλημάτων συμβατότητας και επικοινωνίας μεταξύ των οπλικών συστημάτων των κρατών – μελών. Ανάγκη, επίσης, να πολλαπλασιαστούν οι κοινές δράσεις μεταξύ των Ενόπλων Δυνάμεων των 27, με προγράμματα όπως είναι το Erasmus για στρατιωτικούς, οι συνεκπαιδεύσεις, καθώς και οι κοινές περιπολίες στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης, ως ένα πρώτο βήμα για τη δημιουργία του Ευρωστρατού και την ανάπτυξη κοινής αμυντικής κουλτούρας. Θα αγωνιστούμε για να διασφαλίσουμε ότι η χώρα μας θα έχει τις ευκαιρίες να αναπτύξει μια σύγχρονη, βιώσιμη και ικανή να καλύψει τις εθνικές ανάγκες Αμυντική Βιομηχανία, αξιοποιώντας τις υπάρχουσες υποδομές και τις ευκαιρίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Τέταρτη προτεραιότητα, που σχετίζεται με την πρώτη, είναι η δημιουργία μιας ουσιαστικής Ενεργειακής Ένωσης που θα διασφαλίζει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε το τραγικό λάθος της (μέχρι πρόσφατα εφαρμοζόμενης) ευρωπαϊκής Ενεργειακής Στρατηγικής, να είμαστε ενεργειακά εξαρτημένοι από τρίτες χώρες με αυταρχικά καθεστώτα που χρησιμοποιούν την ενέργεια ως όπλο, με καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία και την κοινωνική συνοχή της ηπείρου μας. Δυστυχώς, κανένας υπεύθυνος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή τις εθνικές Κυβερνήσεις της τελευταίας 10ετίας, δεν αισθάνθηκε την υποχρέωση να ζητήσει συγγνώμη από τους Ευρωπαίους πολίτες για τα 600 δισεκατομμύρια ευρώ που κόστισε στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς η τελευταία κρίση (με αρκετά από αυτά τα δις να αναλογούν στην Ελλάδα).
Το σύγχρονο νέο ευρωπαϊκό Ενεργειακό Δόγμα προτείνουμε να στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: Πράσινη Μετάβαση με ανανεώσιμα και αποθήκευση ενέργειας, με ιδιαίτερη έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας, Ενεργειακή Ασφάλεια με τροφοδοσία από πολλές εναλλακτικές πηγές (π.χ. από ανατολική Μεσόγειο, με κορυφαίο ρόλο της Ελλάδας σε τροφοδοσία της υπόλοιπης Ε.Ε. σε πράσινο ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο) και τέλος, καταπολέμηση την Ενεργειακής Φτώχειας που πλήττει πάνω από 700.000 ελληνικές οικογένειες και πάνω από 15.000.000 ευρωπαϊκές. Με την αρμοδιότητά μου σε θέματα Ενεργειακής Εξωτερικής Συνεργασίας και Ασφάλειας της Ε.Ε., θα αναδείξω τη μεγάλη σπουδαιότητα σύνδεσης της Ε.Ε. με ηλεκτρικά καλώδια και αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου ή/και πράσινου υδρογόνου από την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και άλλες περιοχές της ευρύτερης γειτονίας μας.
Πέμπτη προτεραιότητα, σε άμεση συνάφεια με την προηγούμενη, είναι οι επενδύσεις σε υποδομές ενέργειας τόσο διακρατικά, όσο και εντός των Κρατών Μελών. Η Ελλάδα πρέπει να πάψει να αποτελεί το παράδειγμα προς αποφυγήν για τα υπόλοιπα κράτη μέλη με τις ελάχιστες διασυνδέσεις με τις αγορές της Κεντρικής Ευρώπης και τη μηδενική χωρητικότητα των δικτύων μεταφοράς και διανομής (ΑΔΜΗΕ , ΔΕΔΔΗΕ), που καθιστούν αδύνατη τη λειτουργία Ενεργειακών Κοινοτήτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των Αγροτικών Συνεταιρισμών – ΤΟΕΒ και των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, που θα επέτρεπαν τον εκδημοκρατισμό της παραγωγής ενέργειας και θα κρατούσαν σταθερά τα τιμολόγια για τις επιχειρήσεις και τους ευάλωτους καταναλωτές.
Έκτη προτεραιότητα, η οποία ίσως είναι και η πιο βασική αν θέλουμε να πετύχουμε τους στόχους της Πράσινης Μετάβασης, είναι η μετάβαση να γίνει με Κοινωνικά Δίκαιο τρόπο, διαφορετικά δεν πρόκειται να γίνει. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα οι πολίτες μεγάλων κοινωνικών ομάδων (π.χ. αγρότες), δεν έχουν δει τα οφέλη της πράσινης μετάβασης, η οποία σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται σε ενεργειακά ολιγοπώλια και πολυεθνικές εταιρίες. Η πράσινη μετάβαση πρέπει να γίνει το εργαλείο για την αντιμετώπιση της Ενεργειακής Φτώχειας. Το Πράσινο Κοινωνικό Ταμείο δεν επαρκεί και η σχεδίασή του δεν είναι αυτή που θα επιθυμούσαμε.
Η Ευρώπη χρειάζεται ένα νέο στρατηγικό δόγμα για τη δεκαετία του 2030, σημαντικά διαφορετικό από το δόγμα του 2010, ώστε να δίνεται έμφαση στην αντιμετώπιση των κοινωνικών συνεπειών της Κλιματικής Κρίσης και της Πράσινης Μετάβασης. Κατά την ακρόαση της νεοεκλεγείσας Προέδρου της Ε.Ε., von der Leyen, στη Σοσιαλιστική Ομάδα, η δική μου ερώτηση επικεντρώθηκε ακριβώς στο ζήτημα της Ενεργειακής Φτώχειας. Αν και η απάντηση δεν με ικανοποίησε, φάνηκε ότι η Πρόεδρος αντιλαμβάνεται και αναγνωρίζει το πρόβλημα. Σε κάθε περίπτωση, τόσο εγώ όσο και οι υπόλοιποι Ευρωβουλευτές της Σοσιαλιστικής Ομάδας, θα επιμείνουμε, ώστε στη διάρκεια αυτής της θητείας του Ευρωκοινοβουλίου να ληφθούν συγκεκριμένα και αποτελεσματικά μέτρα για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας στην Ευρώπη.
Έβδομη προτεραιότητα είναι η αντιμετώπιση της Στεγαστικής Κρίσης, ένα ζήτημα που πρώτο το ΠΑΣΟΚ έθεσε στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας, μάλιστα, μια ολοκληρωμένη δέσμη προτάσεων. Χαίρομαι που, ικανοποιώντας την απαίτηση της Σοσιαλιστικής Ομάδας, η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα έχει Επίτροπο Στέγασης, αρμόδιο για τη μείωση του κόστους στέγασης, με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση άνω των 50 δις ευρώ το έτος, για την κατασκευή νέων κοινωνικών κατοικιών και την ανακαίνιση παλαιότερων σπιτιών, που θα διατίθενται προς ενοικίαση με κοινωνικά κριτήρια και σε προσιτή τιμή. Στο ίδιο πλαίσιο, θεωρώ ότι πρέπει να ενταχθεί ένα νέο «Εξοικονομώ» που στόχο θα έχει την ενεργειακή αναβάθμιση όχι μόνο των κατοικιών που διατίθενται προς ιδιοκατοίκηση, αλλά και προς ενοικίαση. Επιπλέον, απαιτείται ευρωπαϊκή ρύθμιση της αγοράς της βραχυχρόνιας μίσθωσης, ώστε να αντιμετωπιστούν οι στρεβλώσεις που έχουν παρουσιαστεί, αλλά και να επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι για την αντιμετώπιση του προβλήματος στέγασης μέχρι το 2029.
Όγδοη προτεραιότητα είναι η προστασία του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου. Οι τεχνολογικές εξελίξεις οδηγούν συχνά σε απορρύθμιση της αγοράς εργασίας. Η Ε.Ε. οφείλει να προστατεύσει το δικαίωμα των εργαζομένων στην αποσύνδεση, τη ρύθμιση των υπεργολαβιών, την ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, αλλά και τη ρύθμιση του τρόπου αξιοποίησης της Τεχνητής Νοημοσύνης σε συγκεκριμένους χώρους εργασίας. Η ευρωπαϊκή Οδηγία για τους εργαζομένους σε ψηφιακές πλατφόρμες, τους γνωστούς σε όλους μας ντελιβεράδες, που έδωσε δικαιώματα στους εργαζομένους, που ορισμένες εθνικές Κυβερνήσεις, όπως -δυστυχώς- και η Ελληνική, τους είχε αφαιρέσει, είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για το ρόλο της Ε.Ε στα θέματα όσμωσης των εργασιακών δικαιωμάτων με τις τεχνολογικές εξελίξεις.
Ένατη προτεραιότητα είναι η διευκόλυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, η Συμφωνία για Καθαρή Βιομηχανία, πιο Κυκλική και Ανθεκτική Οικονομία, μια νέα βιομηχανική στρατηγική (a new EU Green Industrial Act), που στόχο θα έχει το “made in EU” να μην είναι απλή εξαγγελία, αλλά να γίνει πραγματικότητα. Αυτό απαιτεί μία πλήρη εμπροσθοβαρή και σοβαρή βιομηχανική πολιτική παραγωγής και εξαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών, που θα φέρουν πίσω στην Ευρώπη την παραγωγική της βάση, η οποία έχει μεταναστεύσει σε περιοχές όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα.
Για να επιτευχθεί αυτό, εκτός των άλλων, (π.χ. απλοποίηση και σύντμηση κατά 50% των χρόνων αδειοδότησης), απαιτείται μια σειρά από μέτρα όπως είναι η αναθεώρηση της διαδικασίας για τους δημόσιους διαγωνισμούς, ώστε να υπάρχει και το κριτήριο της εντοπιότητας, που θα δημιουργήσει νέες καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας και θα αναπτύξει την παραγωγική δυναμική ολόκληρης της ηπείρου.
Στην ίδια κατεύθυνση και σε εθνικό επίπεδο, έχω πολλές φορές αναδείξει την ανάγκη ενός νέου παραγωγικού υποδείγματος της Ελλάδας, που θα στηρίζεται στη στρατηγική του “Made in Greece”, για μετατροπή της χώρας από μια χώρα εισαγωγών και κατανάλωσης, σε μια χώρα πρωταγωνίστρια σε παραγωγή κι εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών.
Δέκατη προτεραιότητα είναι η εξεύρεση χρηματοδότησης όλων των παραπάνω. Το 2026 ολοκληρώνεται το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ενώ το 2027 θα ψηφίσουμε το νέο πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο MFF, δηλαδή τον Προϋπολογισμό της Ένωσης για την περίοδο 2028-2034. Η Ευρώπη χρειάζεται να δημιουργήσει μια μόνιμη επενδυτική ικανότητα μέχρι το 2027 που την εκτιμούμε στο τουλάχιστον 1% του ΑΕΠ της Ε.Ε. κάθε χρόνο, εάν θέλει να κλείσει το χρηματοδοτικό κενό με τους άλλους παγκόσμιους παίκτες όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, ταυτόχρονα και προσθετικά με μία αποτελεσματική και ανασχεδιασμένη Πολιτική Συνοχής.
Οι ήδη υπάρχοντες πόροι πρέπει να χρηματοδοτήσουν τις υφιστάμενες πολιτικές (Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση, ενέργεια, άμυνα και ασφάλεια, δίκαιη μετάβαση, στέγαση, κοινωνικές επενδύσεις, Κοινή Αγροτική Πολιτική, πρόγραμμα Horizon, κ.α.). Επιπλέον, χρειαζόμαστε ένα νέο Ταμείο Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κυριαρχίας, το οποίο θα βασίζεται σε ευρωομόλογα και θα μπορεί να χρηματοδοτήσει με επιδοτήσεις, και όχι νέα δάνεια, τις απαραίτητες επενδύσεις για πράσινη μετάβαση, ενεργειακή φτώχεια, στέγαση, επαναπατρισμό παραγωγικών μονάδων, δημόσιες υποδομές. Το παράδειγμα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όπου είχαμε για πρώτη φορά κοινό δανεισμό σε ενωσιακό επίπεδο όχι μόνο δεν πρέπει να πάει χαμένο, αλλά, αντίθετα, θα πρέπει να αποτελέσει μια μόνιμη βάση επίλυσης των βασικών προβλημάτων της Ε.Ε.
Ελπίζω η πενταετία της θητείας του νέου Ευρωκοινοβουλίου, να είναι μια περίοδος γενναίων αποφάσεων στην αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης, της στήριξης των ατομικών δικαιωμάτων και του κράτους Δικαίου, της μειούμενης ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, της αμυντικής θωράκισης και γεωπολιτικής ενίσχυσης, της ενίσχυσης της πίστης των πολιτών στην Πολιτική.
